Waar leer je meer dan in de praktijk? Daarom ontvingen Timmerhuis Weg- en Waterbouw en Ter Steege Bouw Vastgoed samen 80 eerstejaars studenten van de opleidingen Bouwkunde en Civiele Techniek van ROC Twente. De studenten namen een kijkje op de Brouwerij: een goed voorbeeld over hoe je een oud industrieterrein transformeert naar een mooie woonwijk.

Met een gevulde maag dankzij de snackwagen, gingen de studenten in groepjes uiteen. Verschillende medewerkers van Timmerhuis en Ter Steege vertelden de studenten meer over hun vak: van luchtdicht bouwen tot ondergrondse waterberging en van 3D-modelleren tot het bouwen van een brug.

Ter Steege zoekt regelmatig de verbinding op met het onderwijs. Ronald van Ommen, gebiedsontwikkelaar bij Ter Steege, vertelt: “Door studenten tijdens hun studie al kennis te laten maken met de diverse beroepen die mogelijk zijn in onze branche, helpen wij hen om bewuste keuzes te maken in hun stages en studierichting. Belangrijk én leuk, want er is zo veel mogelijk in de bouwbranche.”

Deze samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven is een mooi voorbeeld van hoe B-oost zorgt voor verbinding tussen onderwijs en het werkveld. B-oost legt de verbinding tussen het onderwijs en het werkveld in de bouw in Oost Nederland. B-oost heeft als doel om te laten zien wat mogelijk is, te verbinden en te helpen bij ontwikkeling.

Meer weten over B-oost? Kijk eens op: https://b-oost.nl/

“Het eerlijke verhaal vertellen”

Ter Steege tekende op 25 september 2023, met nog zo’n 30 andere Twentse organisaties, de intentieverklaring voor biobased (ver)bouwen. Deze groep noemt zich de Twentse Bouwboeren. Johan Riezebos, directeur Ter Steege Advies & Innovatie bv, zette namens onze organisatie de handtekening: “De visie van de Twentse Bouwboeren sluit perfect aan op alles wat we binnen Ter Steege al doen op het gebied van biobased bouwen. Daarom vinden we het belangrijk om onderdeel te zijn van dergelijke initiatieven.”

Biobased bouwen betreft het gebruiken van natuurlijke, hernieuwbare grondstoffen (vaak van biologische oorsprong) in het bouwproces. Dit in tegenstelling tot het gebruik van duurzamere en milieuvriendelijkere bouwsector te bevorderen. Kenmerken zijn: hernieuwbaarheid, CO_2-opslag, energie-efficiency, circulariteit, gezondheid en welzijn. Veelgebruikte biobased bouwmaterialen zijn onder andere hout, bamboe, hennep, vlas, stro en kurk. Maar ook producten als biobased isolatiematerialen, verf en lijmen winnen populariteit in de bouwwereld.

Twentse Bouwboeren

In de Twentse Bouwboeren zijn zowel bouwers als boeren vertegenwoordigd. Het is een van de regionale ketens in Oost-Nederland. De groep focust zich op het bij elkaar brengen van de agrarische sector en de bouw in de duurzame keten in de regio. Het doel: de bodem- en waterkwaliteit verbeteren, duurzame bouwmaterialen produceren en een verdienmodel creëren voor de Twentse boer.

Er zijn forse ambities neergelegd voor 2030:

• Teelt van 1.000 ha biobased landbouwgewas die jaarlijks 10.000 ton biobased materiaal oplevert;
• Besparing/vastleggen van 15.000 CO₂ equivalenten;
• Jaarlijks 2.000 bestaande woningen voorzien van biobased materiaal (50% van de bestaande corporatiewoningen);
• Jaarlijks 2.000 nieuwbouwwoningen voorzien van biobased materiaal (50% van de te bouwen woningen);
• Ten minste 60 personen extra werkzaam in een biobased productieketen;
• 100 of meer boerenbedrijven met biobased landbouwgrond kunnen een plus op hun verdienmodel realiseren;
• Aantrekkelijk landschap, met meer biodiversiteit, minder stikstofuitstoot, betere bodem- en waterkwaliteit;
• Fijn en gezond binnenklimaat in de biobased woningen;
• Een gezonde markt met nieuwe spelers die biobased materiaal uit Twente en omstreken verwerken tot isolatie- of ander bouwmateriaal.

30% biobased in 2028

Iedere ondertekenaar zette daarnaast een eigen ambitie neer.
Voor Ter Steege is dat het isoleren van tien woningen met lokaal geteeld biobased materiaal. Dat gebeurt in 2024/2025. De volgende stap is om – bij gebleken geschiktheid – in 2028 30% van de door ons in de regio te bouwen woningen te voorzien van lokaal geteeld biobased materiaal. En daarna stopt het zeker niet!

Noodzaak

Johan was bijna zestien jaar directeur Ter Steege Bouw Vastgoed Rijssen bv en verruilde deze positie zo’n vijf jaar geleden voor de kartrekkersrol van Ter Steege Advies & Innovatie bv. Vanuit Apeldoorn houdt hij zich bezig met circulair bouwen en duurzame innovaties. Op dit gebied bouwde hij al een aardig track record op. Zo wordt hij regelmatig gevraagd om zijn ervaringen te delen. En dat alles vanuit de overtuiging dat CO₂-reductie noodzakelijk is. Daarom willen we tempo maken. Samenwerken en kennis delen. Zo houd je de vaart erin. Johan: “De Twentse Bouwboeren zijn voor ons een kapstok, want het besef van de noodzaak is er zeker. Als je bouwt met biobased materialen sla je CO₂ op, in plaats van het uit te stoten. Biobased is onderdeel van circulair bouwen. En dat is nodig om de uitputting van grondstoffen te voorkomen en de levensduur te verlengen.”

Alles wat met CO2-reductie te maken heeft, kent een enorme urgentie, ook voor de bouw.
Johan Riezebos, directeur Ter Steege Advies & Innovatie

Reële verwachtingen

De groep komt regelmatig bijeen en sprak o.a. al over vezelteelt, biobased gewassen, etc. De eerste kruisbestuiving is ontstaan, men zoekt de samenwerking op de afgesproken ambities. Johan is aangenaam verrast door het enthousiasme binnen de Twentse Bouwboeren om écht iets te maken van biobased bouwen. Hij haalt het voorbeeld aan van volledig recyclebare gevelbekleding (70% restafval en 30% biopolymeer).

“Er zijn ook tal van uitdagingen. Zoals bij de ontwikkeling van vezelhennep-isolatie. De oogst is niet het probleem. Wel zorgt de verwerking en het daarbij behorende transport voor extra CO₂-uitstoot. Het is dus nog niet zo eenvoudig,” aldus Johan: “Ik geloof in het eerlijke verhaal. We hebben nog aardig wat hobbels te nemen, maar er zijn veel positieve ontwikkelingen. Nieuwbouwwoningen zijn al prijzig en eerlijk is eerlijk: biobased bouwen is nog steeds 10 – 20% duurder dan traditioneel bouwen. We moeten reële verwachtingen scheppen. En het is zaak om stappen te zetten die de ketens verkorten en daarmee de kosten te drukken.”

Verder is het voor de Twentse Bouwboeren interessant om aan te haken bij soortgelijke initiatieven elders in het land. Zoals Brabantse woningcorporaties, Stedendriehoek, Twente Doe je mee (Gebiedsfonds), etc.

Ongemakkelijke vragen

Hij begeleidt een groep studenten van Hogeschool Saxion die onderzoek doet op dit gebied. Het gaat o.a. om het verkorten van de keten, vezelmaterialen (olifantsgras, vezelhennep en cellulose), certificeringen, brandwerendheid en een coöperatie van boeren die zelf (voor)bewerkingen uitvoeren. Ook de taken van de boer worden onderzocht, want die kan met biobased materialen zijn land eenvoudiger bewerken. De betrokkenheid is groot bij de studenten, het eerste afstudeerproject is al ontstaan. Johan: ”Zelf ben ik kritisch, maar oprecht. Ik adviseer studenten dan ook om altijd ongemakkelijke vragen te blijven stellen.”

Dat er een flinke transitie gaande is, ook in de bouw, is een feit. Hoe wil Johan over vijf jaar terugkijken? “Dan hoop ik oprecht dat we ons afvragen waarom we niet eerder biobased zijn gaan bouwen!”

Luistertip van Johan:

‘Your ancestor’van Nynke Laverman, die als voorouder tot je spreekt. “Growth was my Holy Grail”. Die tijd van alsmaar doorgaande groei moeten we achter ons laten.

“Een volwaardige collega!”

Joell Brandwagt is 21 jaar en net klaar met de opleiding Bouwkunde. Reden voor hem om te solliciteren naar een traineeship bij Ter Steege.

“Ik ben nog harstikke jong en wil me graag oriënteren. Wat vind ik eigenlijk leuk, waar ben ik goed in?” Hij vergeleek meerdere mogelijkheden, waarbij Ter Steege eruit sprong. “Ter Steege viel op doordat ze veel ervaring hebben met trainees, maar er ook veel energie insteken. En na een prettig gesprek mocht ik aan de slag!”

Eigen projecten

Joell werkt inmiddels een maand bij Ter Steege Bouw Vastgoed in Rijssen. Hij tekende voor acht maanden als werkvoorbereider in Rijssen, daarna is het de beurt aan Hardenberg en Apeldoorn. Een mooie afwisseling: “Zo heb ik de mogelijkheid om bij drie functies en bedrijven mee te draaien en alle ins en out te ontdekken.” Al snel kreeg hij zijn eigen renovatieproject, waarbij Joell samen met de projectleider het werk voorbereidt. “Dit project, zeventien woningen in Schalkhaar, gaat over een aantal weken al in uitvoering. Ik regel onder andere de inkoop en verwerk ik de tekeningen. Natuurlijk kijkt er wel iemand met een schuin oog mee, maar ik krijg echt verantwoordelijkheid en vertrouwen. Dat is het mooie van Ter Steege.”

Naast werkervaring zet Ter Steege ook in op persoonlijke ontwikkeling, ziet Joell. “Ik krijg een dag in de week de ruimte om te investeren in mezelf. En dat niet alleen, er is ook budget voor. Dat gaf voor mij echt wel de doorslag om voor het TOPS traineeship te kiezen.” Er is al een externe coach aangesteld om zijn persoonlijke doelen te testen en te verbeteren. “Daarnaast ga ik een VCA-VOL cursus en diverse interne trainingen volgen en denk ik na over een deeltijdopleiding tijdens mijn traineeship.”

Benieuwd naar het TOPS Traineeship? 

Hier vind je meer informatie. 

Wat doen je collega’s

Joell wil tijdens zijn TOPS traineeship het hele bouwproces goed leren kennen. “Nu werk ik aan de voorbereiding, hierna kies ik voor de uitvoering. Ten slotte wil ik graag een functie vooraan in het bouwproces uitvoeren. Het is leuk en interessant om op zoveel plekken te leren. Ik denk ook dat het belangrijk is om te weten wat je collega’s doen, welke richting ik ook kies in de toekomst.”

Veel mogelijkheden

Het valt Joell op dat er veel voormalig (TOPS) trainees werkzaam zijn bij Ter Steege. “Mijn sollicitatiegesprek was zelfs met een voormalig trainee. Mooi om te zien hoe ver ze zijn gekomen en wat de mogelijkheden zijn!” Ook de directie en collega’s van Ter Steege tonen veel interesse: “Ze nemen me heel serieus. Ik ben geen stagiair, maar een volwaardige collega. Dat werkt enorm fijn.”

Op loopafstand van het centrum van Hengelo vind je het Watertorenpark. Een woonplek waar historie én groen samenkomen. Op deze plek zijn zestien exclusieve parkwoningen rondom de oude watertoren gebouwd. De woningen zijn begin dit jaar opgeleverd. In de bouw en ontwikkeling hebben we extra rekening gehouden met de groene omgeving van de woningen. Helemaal volgens de spelregels die we samen met Vogelbescherming Nederland vastgesteld hebben. We nemen je mee! 

Het begint natuurlijk met de woningen zelf: het dak heeft een extra functie dankzij de zonnepanelen. De woningen zelf zijn voorzien van stadsverwarming. Stadsverwarming werkt op een warmtenet dat gebruik maakt van warmte uit verbranding van afval. 

Stap je naar buiten? Dan zie je vooral veel groen. Meer dan 50% van de ruimte bestaat namelijk uit grassen, planten, heggen en bomen. Zo zijn de erfafscheidingen groen en is er in het park zo veel mogelijk half-verharding aangelegd.  

In de ontwikkeling hielden we veel rekening met het bestaande groen. 22 oude bomen sieren nog altijd het watertorenpark en zijn aangevuld met veel nieuw groen. En rondom de oude watertoren zijn de oude betonnen waterbassins gesloopt en hebben we groen teruggeplaatst. Hier is het dus zelfs beter geworden! 

Alle planten, grassen, heggen en bomen zijn rondom de nieuwe woningen geplant en gezaaid. Ze verbinden de woningen met het groen van het omliggende park. Hartstikke mooi, want het groen wordt niet onderbroken: een fijn én veilig thuis voor vogels en insecten. 

Het Watertorenpark is nu een mooie groene woonplek geworden. Dat willen we graag zo houden. Daarom zijn de buurtbewoners in de ontwikkeling van dit project meegenomen tijdens participatieavonden en informatieavonden. Zo zorgen we voor een groene buurt waar vogels, insecten en mensen fijn wonen. 

Apeldoorn is een groeiende stad en de verwachting is dat de gemeente in de toekomst zeker 180.000 inwoners telt. Dat betekent dat er nieuwe woningen nodig zijn. Eén van de gebieden waar de gemeente nieuwe woningen wil bouwen, is Kayersmolen-Noord. “Nu we met de ontwikkelaars de handtekeningen hebben gezet is de komst van deze nieuwe woonwijk een stap dichterbij,” aldus wethouder Peter Messerschmidt. “Ik ben blij dat er straks voor veel mensen een huis beschikbaar komt.”

Kayersmolen-Noord is het gebied tussen de Laan van de Mensenrechten, het Kanaal, de Mezenweg en de Kayersdijk. In de nieuwe woonwijk komt een mix van ongeveer 470 woningen verdeeld over circa 16 gebouwen van verschillende omvang. Ook komen er een aantal huizen met tuin. De woningen hebben verschillende prijsklassen en zijn voor een mix van jong en oud. Parkeren wordt opgelost in parkeergebouwen, zodat er meer ruimte overblijft voor groen en bewoners lekker kunnen zitten, sporten en spelen.

De eerste appartementen komen in de oude school op het terrein. De verwachting is dat deze eind 2024 gebouwd worden. Uitvoering is in handen van Ter Steege Bouw Vastgoed in samenwerking met Explorius Vastgoedontwikkeling en Martin van der Laan. Samen met de corporaties Ons Huis en De Woonmensen gaan we aan de slag.

Het valt als starter op de huidige woningmarkt niet mee. Daarom besloot Ter Steege de handen ineen te slaan met Stichting OpMaat. Door de bijzondere constructie KoopStart kan Ter Steege starterswoningen aanbieden tegen gereduceerd tarief.

Gijs Klunder is vastgoedontwikkelaar bij Ter Steege Bouw Vastgoed in Hardenberg. Hij vertelt hoe zijn team, met behulp van Stichting Opmaat starterswoningen verkoopt tegen een betaalbare verkoopprijs. “Starters hebben het zwaar tegenwoordig. De gemiddelde woning is voor hen al snel boven budget.”

Kopen met korting

Ter Steege zocht een oplossing en vond deze bij Stichting OpMaat. “We bouwen dezelfde woning. Het verschil zit ‘m in de KoopStart-regeling,” legt Gijs uit. Dat houdt in dat lokale starters hun nieuwbouwwoning bij Ter Steege kopen, maar met een koperskorting. Deze korting betalen ze uiteindelijk ook weer terug aan Ter Steege, op het moment dat ze de woning zouden verkopen. “Zo kunnen we een deel van de woningen betaalbaar maken voor lokale starters. Dit betekent voor hen vaak het verschil tussen wel of niet kunnen kopen.”

Duidelijke afspraken

Dit is het eerste project waarin Ter Steege de KoopStart-regeling van Stichting OpMaat toepast. “Het is alle partijen goed bevallen. De kopers zijn duidelijk geïnformeerd en de stichting regelt alle documentatie. Zij zorgen er ook voor dat alle afspraken juridisch kloppen. Het mooie is dat starters op deze manier een volwaardige woning tegen een gereduceerde prijs kunnen kopen. Ze hoeven dus niet in te leveren op kwaliteit, ruimte of locatie. En daar doen wij het voor.”

Marshoogte

Gijs over de actuele situatie: “We bouwen in Hardenberg twintig woningen in het deelgebied Marshoogte, onderdeel van de nieuwbouwwijk Marslanden. Vijf daarvan bieden we aan volgens de KoopStart-regeling.”

Vlak voor de zomer (2023) ging de eerste schop in de grond. Ter Steege verwacht de twintig woningen midden volgend jaar op te leveren.

30 oktober 2023 was de feestelijke viering van de start bouw van de door Stadswaarde ontwikkelde woontoren SAM op de locatie Cadenza 2 in Zoetermeer. Bouwcombinatie SAM Zoetermeer, bestaande uit Ter Steege Bouw Vastgoed Delft en Dura Vermeer Bouw Zuid West B.V., is gestart met de bouw van 201 duurzame huurwoningen. Achmea Real Estate is namens het Achmea Dutch Residential Fund (ADRF) afnemer van 201 huurwoningen. De officiële handeling werd verricht door wethouder Jan Iedema.

Het nieuwe complex (‘SAM’) aan de oostrand van Stadshart Zoetermeer bestaat uit een onderbouw met 60 sociale huurwoningen voor jongeren tot 28 jaar, en een toren met 141 vrije sector huurwoningen. Stadswaarde zal de 20 Koopwoningen in het bovenste deel van de toren in de loop van volgend jaar verkopen.

SAM is ontwikkeld op basis van 3 thema’s: Gezond, Samen en Duurzame innovatie. ‘Gezond’ vanwege alle aandacht in het ontwerp voor bewegen en ontmoeten door de gebruikers. ‘Samen’ vanwege het samenbrengen en laten ontmoeten van verschillende doelgroepen. Bewoners kunnen gebruikmaken van een gemeenschappelijke daktuin en uitkijkpunt op de 12^e. En ‘Duurzame innovatie’ met een door Jord ontwikkelde WKO waarbij de Energy Box in plaats van een reguliere droge koeler voor een lager energiegebruik zorgt en geen ontsiering aan de daktuin geeft.

“Deze acquisitie past uitstekend in de strategie van het ADRF”, zegt fondsmanager Onno Hoff. “We voegen een flink aantal betaalbare, duurzame woningen toe, waar grote vraag naar is. Daarbij helpen we ook jonge woningzoekenden, een groep die het extra moeilijk heeft op de woningmarkt. In combinatie met de uitstekende locatie in dit deel van de Randstad zijn deze woningen een prachtige versterking voor onze portefeuille.”

Rogier Hendriks van Stadswaarde: “Met deze ontwikkeling voegen we een prachtige nieuwe toren toe aan het woonbestand van Zoetermeer. Hiermee komt er gelegenheid voor eigenaren van woningen in omliggende wijken om door te stromen naar een mooi appartement in het centrum, waarmee ruimte ontstaat voor nieuwe jonge gezinnen. Daarnaast draagt SAM bij aan de vernieuwing van Zoetermeer, waarmee de positie als aantrekkelijke woonstad in de zuidelijke Randstad wordt versterkt.”

De woningen worden gerealiseerd naar een ontwerp van Moke Architecten. Oplevering vindt naar verwachting begin 2026 plaats.

Ter Steege is altijd bezig met nieuwe ontwikkelingen om te voldoen aan de marktvraag. Een van de mensen die daaraan meewerkt is Tom Nieuwenhuis, technisch ontwikkelaar bij Ter Steege Bouw Vastgoed. Samen met Yvette Jaarsveld, verkoopmanager, vertelt hij over een nieuw initiatief: smallere duurzame woningen.

“Ieder product begint met een marktvraag,” vertelt Tom. “Dit keer was dat de zoektocht naar woningen voor kleinere huishoudens. We zien dat de markt verandert. Waar (grote) gezinnen decennialang het beeld bepaalden, is het gemiddelde huishouden tegenwoordig steeds kleiner en wonen mensen vaker alleen.”

Smalle beukmaat

Om aan de vraag in de markt te voldoen, breidde Ter Steege het bouwconcept Leef!wel wonen uit met een woningplattegrond, voorzien van een smallere beukmaat.

“De woning heeft een ‘vaste’ indeling en is daardoor optimaal gestandaardiseerd. Dat maakt de prijs van de woning erg aantrekkelijk,” gaat Tom verder. “De woning wordt verwarmd met een ventilatiewarmtepomp, die de energie uit de ventilatieretourlucht gebruikt om de woning te verwarmen en te voorzien van warm water. De woningen zijn energieneutraal (BENG 2 = 0*) wat betekent dat de benodigde energie van de woning duurzaam wordt opgewekt, in dit geval met zonnepanelen.”

Yvette vult aan: “Naast een lage energierekening biedt dat nog meer financieel voordeel. Je krijgt vaak een lagere rente op de hypotheek, met een hogere NHG (Nationale Hypotheek Garantie) grens.”

Livegang

Ter Steege past dit nieuwe concept toe bij een project in het Overijsselse Goor. Na gedegen lokaal marktonderzoek bleek de vraag naar betaalbare (starters)woningen groot. Yvette: “We zien veel geïnteresseerde starters onder de dertig jaar. We bouwen in Goor in totaal zeventig woningen, allemaal energieneutraal. Twaalf daarvan zijn ontworpen vanuit een smallere beukmaat. We zagen binnen de aanmeldingen een sterke voorkeur voor deze nieuwe woningen. Een duidelijk signaal vanuit de markt en een mooie bevestiging dat we voldoen aan de wensen en eisen van deze tijd.”

De verkoop en bouw van deze complete nieuwbouwwijk in jarendertigstijl start in oktober 2023.

*BENG geeft aan hoeveel primair fossiele energie wordt gebruikt voor gebouw gebonden functies: verwarming, koeling, warm water en hulpenergie.

De Jacobus Fruytier scholengemeenschap heeft afgelopen periode verschillende locaties intern vernieuwd. De scholengemeenschap zet in op een duurzame en moderne leeromgeving die past bij de huidige onderwijsontwikkelingen. Belangrijk uitgangspunt is het realiseren van een gezonde en energiezuinige school, waar leerlingen en docenten optimaal kunnen werken en studeren.  

Eind 2021 verkreeg Ter Steege Bouw Vastgoed Rijssen de opdracht voor de verbouwing van de locatie in Apeldoorn via een aanbesteding. Samen met de scholengemeenschap is het project in een bouwteam verder uitgewerkt. Door de prettige samenwerking en het goede verloop is er door de opdrachtgever gekozen om hier aansluitend een vervolg aan te geven. Ter Steege kreeg opdracht om de verbouwing van fase 2 in Apeldoorn en de verbouwing van de vestiging in Uddel in bouwteam uit te voeren.  

Tijdens deze projecten verrichtten we werkzaamheden op de volgende onderdelen: groot onderhoud, onderwijsvernieuwing, frisse lucht in de school en verduurzaming. Denk hierbij aan het aanbrengen van duurzame energiebronnen, zoals warmtepompen.  

Ook zijn de scholen esthetisch flink opgeknapt. De indelingen, kozijnen, plafonds, vloerbedekking, verlichting en het schilderwerk werden allemaal vernieuwd. Met de nieuwe ruimtes is flexibel onderwijs mogelijk en door alle vernieuwingen is er veel openheid en licht. 

Tijdens de werkzaamheden werd er gewoon lesgegeven. Een mooie uitdaging. Zo moesten we voorkomen dat leerlingen en personeel op de bouwplaats zouden komen, werkten wij in faseringen en konden we bijvoorbeeld niet gaan boren tijdens examens. Veiligheid van alle betrokkenen speelde bij dit project een erg belangrijke rol. 

Bij zowel de Fruytierschool in Apeldoorn als de vestiging in Uddel zijn in de zomervakantie de laatste werkzaamheden verricht. Leerkrachten en leerlingen startten begin deze maand dus in een volledig vernieuwde school.