Een nieuwbouwwijk met een eeuwenoude geschiedenis; dat kom je niet elke dag tegen. En een wijk waar drie generaties groot zijn geworden of gaan worden; dat is heel bijzonder. Je vindt het in de Almelose wijk Indië. In de volksmond beter bekend als het terrein van Ten Cate. Voor de familie Rolefes een tweede thuis.
Opa Gerhard Rolefes werkte 46 jaar bij het textielbedrijf. Vader Erwin kwam in 1983 bij Ten Cate in dienst en werkt er nog steeds. Zoon Steven en zijn vriendin Lotte betrekken binnenkort hun eerste woning in Indië; het terrein waar zijn opa en vader jarenlang hebben gewerkt. “Erg bijzonder”, vindt zowel Steven als Lotte.
Een wandeling over het Ten Cate-terrein als kersttraditie
Opa Gerhard en vader Erwin zijn in hun nopjes met de keuze van Steven en Lotte. Voor hen heeft Indië nog altijd een bijzondere betekenis. Ieder jaar met kerst maken ze met de hele familie een wandeling over het Ten Cate-terrein. Hoogtepunt daarbij is een bezoek aan de weverij. Erwin beschikt over een sleutel en ze gaan dan ook altijd even binnenkijken. “Hoewel de weverij al heel lang niet meer in gebruik is, ruikt het nog steeds net als toen”, vertelt Erwin. “De geur van garen en ronkende machines; dat blijft je altijd bij en herken je meteen als je in de weverij binnenloopt.”
Terug naar vroeger: 72 ronkende machines en de geur van garen
De geur is niet het enige dat aan vroeger herinnert. “Ik kan nog precies aanwijzen waar mijn werkbank stond”, vertelt Gerhard. “En de staalspijkers die ik destijds in de pilaar naast mijn werkbank heb geslagen, zitten er nog steeds in. De grootte van de hal is, nu hij leeg is, nog indrukwekkender dan toen. Destijds stonden er 72 machines in die bediend werden door zes wevers; elke wever had dus 12 machines onder zijn hoede.”
Doorleren of werken
Het moment dat Gerhard bij Ten Cate kwam werken, weet hij zich nog goed te herinneren. “Ik mocht kiezen na de zevende klas: doorleren of werken. Die keuze was snel gemaakt, ik had namelijk een gloeiende hekel aan leren. Mijn broer Jan werkte al bij Ten Cate. Samen met een kameraad ben ik naar Ten Cate toe gegaan met de vraag of ze werk voor ons hadden. Ik was toen 14 jaar oud en werd direct de weverij in gestuurd. Mijn kameraad kwam in de spinnerij terecht. Ik weet nog goed dat hij er ’s middags altijd als een schaap uitzag. Hij zat helemaal onder de wol.”
Jaarlijkse sportdag
Wat hij zich ook nog goed kan herinneren, zijn de jaarlijkse sportdagen. “Er werd dan een soort zeskamp georganiseerd op het sportveld van Ten Cate. Blikkengooien was altijd een vast onderdeel. En ’s avonds werd het sportieve gedeelte afgesloten met een groot feest. Daar was altijd volop eten én bier. Ik weet nog goed dat we de dag na de sportdag op de brommer naar het werk reden. Een collega van mij reed pal tegen een paaltje aan.”
De heren van Ten Cate
Met de heren van Ten Cate, de directie van het bedrijf, werd niet gepraat. “Dat deed je niet als werknemer. Wel zag ik ze regelmatig. Ik zie ze nog lopen; door de lange gangen met een lange regenjas aan en de handen op de rug.”
Ieder halfjaar mochten de werknemers van Ten Cate een textielpakket uitzoeken. Gerhard: “Van mijn moeder moest ik altijd katoenen lakens meenemen. Die waren in de oorlog namelijk opgegaan.”
Heftrucks: nooit van gehoord
Het werk in die tijd was zwaar en gevaarlijk. “Tegenwoordig gebeurt er veel meer machinaal. Als we met een ander patroon gingen werken, dan moesten we dat patroon zelf maken. De houten pinnen op het patroon werden verplaatst om een ander figuur te maken. Dat deden we met de hand; met een hamer en spijkers.” Ook het verwisselen van de boomschijven (schijf aan het einde van de as) gebeurde met de hand. “Heftrucks kenden we in die tijd nog niet. “Bij een collega ging het een keer mis.”, vertelt Gerhard. “Hij kreeg de schijf op zijn teen, met als gevolg dat zijn teennagel rechtop stond. Hij is toen naar de huisarts gestuurd.”. Toen de huisarts het verband eraf haalde, zat de nagel onder de teen in plaats van er bovenop. De teen was veel te strak verbonden.”
Ouwehoeren tijdens de nachtdienst
Tussen het zware werk door werd er flink geouwehoerd. “Ik weet nog dat we met de nachtploeg een keer hebben geschoten met een tandwiel. Tot onze schrik kwam het rad boven in een boom terecht. De volgende dag werd ik erop aangesproken door mijn baas. ‘Dat wat er afgelopen nacht is gebeurd, is niet zo mooi’, zei hij. Er was 200 meter garen naar de bliksem. Ik heb net gedaan alsof ik van niets wist.”
3500 mensen in drie ploegen
Bij Ten Cate werd in ploegendiensten gewerkt. In die tijd werkten er in totaal 3.500 mensen verdeeld in drie ploegen. “Bij de wisseling van een ploegendienst wisselden 2.400 mensen elkaar af. De Kalverstraat zag op die momenten zwart van het volk en even later was er niemand meer te bekennen. Heel bijzonder om mee te maken.”
Je mocht pas ploegendiensten draaien als je 18 jaar oud was. “Ik weet nog goed dat mij op zaterdag werd verteld dat ik die maandag erop om 22.00 uur moest beginnen met mijn eerste ploegendienst. Ik gaf aan dat ik nog geen 18 jaar was. De reactie daarop was: ‘Nee, nu nog niet, maar morgen wel’. En dat klopte. Ik was de dag erop jarig. Dat hielden ze goed in de gaten.”
We geven nu het stokje over aan zoon Erwin. Zijn eerste herinnering aan Ten Cate? “Als kleine jongens haalden mijn broer en ik mijn vader na werktijd op als we op tijd terug waren van school en niet hoefden te voetballen. Dan fietsen of liepen we naar het Ten Cate-terrein. Later kon dat niet meer. Toen was er een portier en mochten we het terrein niet meer op.”
Op weg naar de toekomst
Erwin kwam in 1983 bij Ten Cate te werken. Niet iets wat hij van jongs af aan al wilde, maar het liep toevallig zo. “In de jaren ’80 was het slecht gesteld met de werkgelegenheid. Alle werknemers van Ten Cate deden 350 gulden in een potje om de werkgelegenheid te stimuleren. Maar wel met als voorwaarde dat eerst de kinderen van de medewerkers zelf mochten solliciteren.”
Modernere tijden bij Ten Cate
Erwin volgde een interne opleiding van 1,5 jaar. In die tijd werkte hij 32 uur per week en ging hij 8 uur naar school. “Ik heb zo ongeveer heel Ten Cate gezien; van de weverij tot het onderdelenmagazijn.” Na deze interne opleiding kwam Erwin bij Nicolon terecht, onderdeel van Ten Cate en één van de eerste bedrijven die technisch textiel produceerde voor de weg- en waterbouw. “Een deel van de bedrijfsactiviteiten vond toen nog plaats in Vriezenveen. Later werden alle bedrijfsactiviteiten verplaatst naar Almelo.”
In Almelo kwam Nicolon in en nieuwe hal terecht die volledig geconditioneerd was. “Erg luxe voor die tijd. Alleen werd na een halfjaar besloten de airco uit te zetten. Het technisch textiel nam namelijk geen water op en de machines raakten rood verroest.”
Werken met een natuurproduct
Spijt van zijn keuze om bij Ten Cate te gaan werken, kreeg Erwin nooit. “Het mooiste is dat je werkt met een natuurproduct en daar van alles van kunt maken.” Erwin vervulde bijna iedere 5 jaar een andere functie binnen Ten Cate. Hij is nu al 14 jaar productieleider en dat bevalt hem heel goed. “Er zijn volop kansen binnen het bedrijf, maar die moet je wel zelf pakken. Ik ben in opdracht van Ten Cate in Amerika, China en Maleisië geweest. Dat waren mooie hoogtepunten. Ik weet nog dat we naar Hongkong vlogen en vanuit de lucht een doek zagen dat Ten Cate had geproduceerd. Dat vergeet je nooit meer.”
De derde generatie Rolefes in Indië
Drie van de vier zonen van Erwin deden vakantiewerk bij Ten Cate. Geen van hen bleef echter bij het bedrijf hangen. Het leek er even op dat de familieband met Ten Cate hier zou stoppen. Toen kwamen Steven en Lotte met de mededeling dat ze een woning wilden kopen in Indië. “We komen in het Hart van Indië te wonen. Eigenlijk hadden we nog best twee jaar thuis kunnen wonen, maar de woningen met de sheddaken en de omgeving spraken ons erg aan. Toen we wisten dat we de financiering rond konden krijgen, hebben we doorgepakt.”
De eerste herinnering van Steven aan Ten Cate? “Dat was toen ik een jaar of 4 oud was. Ik mocht een keer met mijn vader mee de weverij in. Ik kreeg oorkleppen op want het lawaai was oorverdovend. Maar ik vond het prachtig. Dat bezoekje heeft heel veel indruk op me gemaakt.”
Op de koffie bij Rolefes in Indië
Dat zijn opa en vader beide op het terrein hebben gewerkt waar Steven komt te wonen maakt het voor hem extra bijzonder. En opa Gerhard, die is helemaal blij. Hij woont nog altijd in een ‘Ten Cate-huis’, direct naast Indië. “Ik kan straks lopend of op de fiets naar mijn kleinzoon toe. Machtig mooi toch?”